تبیین جامعه شناختی نگرش به دموکراسی در کشورهای خاورمیانه

دموکراسی امروزه به عنوان نوع رژیم سیاسی که اقبال فراوانی در سرتاسر جهان به آن وجود دارد شناخته شده است. اکثر مردم در بیشتر نقاط جهان آن را به عنوان نوع اداره مطلوب جامعه می انگارند. نظریات زیادی در باب چگونگی دستیابی به یک نظام دموکراتیک مطرح گردیده است ، اما سمت و سوی نظریات متاخر بیشتر به سوی اهمیت نگرش های ذهنی و فرهنگی افراد در ارتباط با دموکراسی، که به اصطلاح فرهنگ سیاسی دموکراتیک گفته می شود سوق پیدا کرده است. در این مقاله با استفاده از داده های موج پنجم پیمایش جهانی ارزش ها (2005 - 2008) که در میان 54 کشور صورت گرفته، به تنظیم مدل رابطه میان فرهنگ سیاسی دموکراتیک و نگرش به دموکراسی به عنوان بعد عینی فرهنگ دموکراتیک پرداخته ایم. این مطالعه بر روی داده-های 7 کشور خاورمیانه شامل ایران،اردن، عراق، ترکیه، مراکش، مصر و قبرس انجام شده است. در این راستا فرهنگ سیاسی دموکراتیک را به عوامل سیاسی، مذهبی، اجتماعی، نگرش جنسیتی و مدرن و میزان استفاده از رسانه تقسیم کرده و ویژگی های شخصی چون سن، جنس، میزان تحصیلات، درآمد، پایگاه اجتماعی و رضایت از زندگی را نیز در رابطه با نگرش به دموکراسی بررسی کردیم که در تنظیم مدل، این عوامل متغیرهای مستقل و نگرش به دموکراسی متغیر وابسته در نظر گرفته شدند. این روابط با استفاده از نرم افزار مدلسازی amos در 7 کشور خاورمیانه ارزیابی گردید که نتایج به این شرح بدست آمد: کشور مراکش دارای بهترین وضعیت از لحاظ وجود فرهنگ سیاسی دموکراتیک است که داده های آن تاثیر مثبت اهمیت سیاسی، فعالیت سیاسی، اعتماد اجتماعی، نگرش برابری جنسی، نگرش مدرن، میزان استفاده از رسانه، میزان تحصیلات، میزان درآمد و پایگاه اجتماعی و رضایت از زندگی بر نگرش به دموکراسی را نشان داده است و در نتیجه نگرش به دموکراسی در آن، بعد عینی فرهنگ سیاسی دموکراتیک قلمداد می شود. در ایران و اردن هیچ کدام از عناصر تشکیل دهنده فرهنگ سیاسی دموکراتیک تاثیری بر نگرش به دموکراسی نداشتند. برخی شاخص های فرهنگ سیاسی دموکراتیک نظیر طرفداری از برابری جنسیتی و شیوه نگرش مدرن در قبرس و ترکیه تاثیر مثبت و معناداری بر نگرش به دموکراسی دارند. در عراق دو فرضیه به اثبات رسیده که تاثیر مثبت اعتقاد به برابری جنسیتی و رضایت از زندگی بر نگرش به دموکراسی است. در مصر نیز برخی شاخص ها نظیر نگرش مدرن در مقابل شیوه سنتی تفکر و نیز میزان استفاده از رسانه و اعتقاد به عدم لزوم تاثیر رهبران مذهبی بر تصمیمات دولتی و رای مردم تاثیر معنادار و مثبتی بر نگرش به دموکراسی مشاهده شد. به طور کلی فرهنگ سیاسی دموکراتیک در این منطقه از عمومیت بالایی برخوردار نیست و نگرش به دموکراسی بعد عینی فرهنگ سیاسی دموکراتیک محسوب نمی شود.